TR
EN
FR
GÜBRE VE GÜBRELEME
Tarımsal üretimin arttırılması için en önemli faktör bilinçli bir şekilde gübre kullanmaktır. Ekilecek olan bitkinin isteğine en uygun gübre cinsi seçilip, bu gübre yeterli miktarda ve zamanında usulüne uygun kullanıldığı takdirde genellikle %30, bazı bitkilerde ise %50 verim artışı sağlanabilmektedir.
Gübreleme bitki yetiştirilmesinde tatbik edilen fevkalade önemli bir konudur. Normal şartlarda toprakta bitki için gerekli besin maddeleri vardır. Ancak, uzun süre tarım yapılan topraklarda bu besin maddeleri azalır ve toprak besin maddeleri yönünden fakirleşir. Gübre kullanılarak tarımsal üretim için toprağın ihtiyaç duyduğu bitki besin maddeleri takviye edilmek suretiyle bitkisel üretimde amaçlanan verim ve kaliteye ulaşılır.
Bitkilerin gelişip ürün vermelerinde etkili olan başlıca besin maddeleri Azot, Fosfor,Potasyum ve Kükürttür. İkinci derecede ise Kalsiyum, Magnezyum’a ihtiyaç vardır. Çinko,Bor,Bakır,Mangan,Demir,Molibden,Klor,Sodyum ve Silisyum gibi iz elementler de bitkinin normal gelişmesi için lüzumludur.
Ekim yapılacak bitkilerin ihtiyacı olan besin maddelerinin topraktaki miktarlarının tespiti için en doğru işlem toprak analizi yaptırmaktır.
GÜBRELERİN VERİLME METOD VE ZAMANLARI:
GÜBRELEME METODLARI
Gübrelerden en iyi şekilde faydalanabilmek için, gübrelerin toprağa ve mahsule uygulama metodu ve zamanı son derece önemlidir. Gübrelerin uygulanma metodunun doğru seçilmesi gübrelerin etkinlik derecesini artırır.
Gübrelerin verilmesinde başlıca uygulamalar
1) Serpme şeklinde gübreleme
2) Banda gübreleme (şeritvari,mibzerle uygulama)
3) Üstten ve yandan verme
4) Yapraklara püskürtme
5) Sulama suları ile verme
SERPME ŞEKLİNDE GÜBRELEME
Bu metoda gübreler, arazi sürülmeden veya ekimden hemen önce elle veya gübre serpme makinesi ile toprak yüzeyine muntazam olarak serpilerek ya da saçılarak verilebileceği gibi, bitkiler biraz geliştikten sonra da uygulanabilir. Daha sonra toprak işlenerek gübrelerin üzeri örtülür. Serpme şeklinde gübreleme şu durumlarda uygulanabilir;
· Verimli topraklarda gübre uygulanacağı ve kökleri saran bitkiler yetiştirileceği zaman,
· Fazla miktarda gübre verileceği zaman,
· Gübrelerin Muntazam olarak ve bitkiye zarar vermeden dağılımının sağlanması için
· Hafif yapılı topraklara, potasyumlu gübrelerin verilmesi düşünüldüğü zaman,
· Suda erir azot kapsayan gübre verileceği ve sıraya ekim yapılmayan bitkiler yetiştirileceği zaman,
· Bu metot,işçi ve zaman tasarrufu sağlar.
BANDA (ŞERİTVARİ) GÜBRELEME
Bu metotta, gübreler ekimden önce, tohum ya da fidenin 3-5 cm altına ve
5-8 cm. yanına şeritler açılarak yerleştirilebileceği gibi açılacak şeritlere toplu halde verildikten sonra üzerleri toprakla örtülerek de verilebilir.
Bu metot ;
· Sıraya ekilen veya sıra araları çok geniş bırakılan bitkilere uygulanır.
· Sabitleme (Fiksasyon) kapasitesi yüksek olan topraklara,fosforlu ve potasyumlu gübreler
verileceği zaman uygulanır.
Böylece, verilen gübrenin toprakla temas yüzeyi azaltılacağından, sabitleme (fiksasyon) önlenmiş olur. Yine bu metot, verimliliği düşük topraklarda ve kök sistemi zayıf bitkilerin yetiştirildikleri bölgelerde, az miktarda gübre vermek gerektiğinde uygulanır.
Gerek yurdumuzda gerekse diğer ülkelerde yapılan birçok araştırma gübrelerin bant halinde verilmesinin daha yararlı olduğunu göstermektedir. Gübre banda verildiği zaman genç bitkinin henüz fazla gelişmemiş olan kökleri, bitki yakınındaki bu gübreden kolaylıkla yararlanmakta ve daha çabuk büyümektedir. Diğer taraftan banda verilen gübrenin içerisinde bitki besin maddesi (özellikle fosfor) bitkiye yarayışlılığını uzun süre devam ettirmektedir.
ÜSTTEN VEYA YANDAN (BAŞLIK) GÜBRELEME
Daha önce ekilmiş bitkiler toprak yüzeyine çıktıktan sonra üstten veya yandan gübrelenir.
Bu metot daha çok erken ilkbaharda kullanılan azotlu gübrelerin uygulanmasında kullanılmaktadır. Üstten gübreleme bitkilerin üzerine serpilerek, yandan gübreleme ise sıra aralarına verilerek yapılmaktadır.
YAPRAKLARA PÜSKÜRTME
Genel olarak meyve ağaçları ve kültür bitkilerinde mikro element noksanlığı görüldüğünde, ticaret gübreleri eriyik halinde yapraklara verilir. Bu maddeler yaprakların kütikula veya gözeneklerinden girerek ulaşır. Çok soğuk ve çok sıcak iklim bölgelerinde uygulanır. N.P.K. sınırlı olarak verilir.
Gübreler eriyik halinde verilirken yaprakların yaş olmamasına özellikle dikkat edilmelidir.
Mücadele ilaçları ile birlikte vermek de mümkündür. Ancak dikkat edilecek husus, gübrelerin kalsiyum, sülfür ya da yalnız sülfür kapsayan ilaçlarla birlikte verilmemesidir.
SULAMA SUYU İLE GÜBRELEME
Bu metotta, sulama suları ile karıştırılan gübre toprağa verilir. Sulama suları ile gübreleme daha ziyade narenciye, şekerpancarı, yonca gibi bitkilere uygulanır. Avantajlarının yanında dezavantajları da vardır. Örneğin, fosfor kapsayan gübrelerin suda erirliğinin az olması nedeniyle serpmeye veya banda vermeye oranla etkisi daha azdır. Potaslı veya azotlu gübreler sulama ile verilebilir.
Sulama suyunun çok kireçli olmamasına dikkat edilmelidir.
GÜBRELERİN VERİLME ZAMANLARI
Gübrelerin toprağa verilme zamanları, toprağa, iklime ve yetiştirilen bitkiye bağlı olarak değişmektedir. Toprak sahip olduğu fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri ile gübrenin uygulama zamanını önemli ölçüde etkiler. Esas olan tohumun çimlenmesi esnasında köklerin hemen yanı başında yeterli miktarda bitki besin maddesi bulunmasıdır. Gübreleme zamanının tayininde baz alınabilecek en önemli ölçü de budur.
Aksi takdirde gübrelemeden beklenen başarı çok yüksek olmayabilir. Bu bakımdan gübre verme zamanı konusunda standart bir takvim tavsiye etmek mümkün değildir. Ancak temel besin elementlerinden NPK’nın uygulama zamanı konusunda kaba hatları ile bazı hususları belirtmek mümkündür.
AZOTLU GÜBRELERİN VERİLME ZAMANLARI
Azotlu gübreler toprakta çok hareketli oldukları için fazla yağışlarla ve sulama suyuyla yıkanarak; veya gaz halinde uçarak kayıplara uğrayabilir. Bu gibi kayıpları önlemek ve bitkinin bu besin maddesine en fazla ihtiyacı olduğu zamanda onu toprakta hazır bulundurmak için bazen gerekli N Azot miktarının hepsi bir defada ekim veya dikimde verilmeyip çeşitli büyüme devrelerinde olmak üzere birkaç kısma bölünerek verilmelidir.
Tahıllarda ekimle birlikte A.Sülfat ve Üre gibi veya 33 N+25 SO3 (kükürtlü amonyum üre azotu) yıkanmak suretiyle topraktaki kaybı daha az olan azotlu gübreler kullanılır. Kardeşlenme döneminden önce özellikle 33 N+25 SO3 yağışlardan önce olmak üzere yine 33 N+25 SO3 veya ÜRE gübresi kullanılmalıdır. Buğday ziraatının geniş ölçüde yapıldığı yerlerde kurak giden yıllarda 2’nci N (Azot) tatbikatından vazgeçilmesi gerekir. Derin yapılı iyi nadas edilmiş topraklarda yağışın normal gittiği yıllarda yeterli miktarda azotlu gübre kullanmak şarttır.
FOSFORLU GÜBRELERİN VERİLME ZAMANLARI
Yurdumuz topraklarının az bir kısmı asit karakterli diğer bir kısmı ise çoğunlukla kireçli olduklarından bu topraklara verilen fosforlu gübreler zamanla bitkilerin kolaylıkla yararlanamayacağı şekilde toprakta bağlanırlar. Bu nedenle fosforlu gübreler ekimden veya dikimden hemen önce veya ekim esnasında verilmeli ve toprağa mutlaka gömülmelidir.
Fosforlu gübreler ekimden çok önce veya bitki gelişmelerinin ileri döneminde tatbik edilecek olursa bu gübrelerden beklenen fayda tam olarak sağlanamaz.
Fosforlu gübreler, toprakta çok az hareket ederler. Fosfor kök gelişmesi için çok gereklidir. Verilen gübrenin büyük kısmı ilk 10 gün içinde l mm.lik alandaki bitki kökleri tarafından alınabilir. Gelişmenin ileri devrelerde ise bitki kökleri 5 mm.lik alandaki fosfordan da yararlanabilir. Bu nedenle;
Tahıllarda fosforlu gübrelerin ekimden önce ya da ekim ile birlikte toprağa verilmesi gerekir.
Meyvelerde (Özellikle yumuşak çekirdekli) yaprak döküm zamanı veya hasattan sonra bir defa da verilir.
Sebzelerde fosforlu gübrenin tamamı dikim sırasında kök derinliğine yani fide dikim karığın tabanına atılmalıdır.
Bağlarda susuz şartlarda fosfor azot ile birlikte en geç Ocak,Şubat aylarında kış hafriyatı ile pulluk altına verilmelidir. Sulu şartlarda azotun yarısı ile fosfor ve potasın tamamı kış hafriyatında pulluk altına verilmelidir.
POTASYUMLU GÜBRELERİN VERİLME ZAMANLARI
Potasyumlu gübrelerin kullanılma zamanlarının belirlenmesinde toprağın kil kapsamı ile kullanılacak gübrenin miktarı dikkate alınır. Eğer toprak kil kapsamınca zengin bir toprak ise potasyumlu gübreler ekimden önce verilir. Kil Kapsamı düşük ise yıkanma tehlikesi olacağı için ekimden sonra verilmelidir. Potasyum ihtiyacı fazla ise; gübrenin bir kısmı ekim zamanında geriye kalan kısmı ise gelişmenin belirli bir döneminde uygulanır.
Yumuşak çekirdekli meyvelerde potasyum ihtiyacı çok fazladır. Bunun için yaprak dökümü döneminde veya hasattan sonra uygulanır.
Sebzelerde, yetişme süresi içinde birkaç defada verilir. Bu dönemler, dikimden önce çiçeklenme ve meyveler olgunlaşmaya başladığı zamanlardır. Bazı sebze çeşitlerinde dikim veya ekimden 2-3 hafta kadar önce fosforlu gübrelere toprağa verilir.
Bağlarda ise kış devresinde verilir.
EKONOMİK GÜBRE KULLANIMINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER
Dengeli ve Ekonomik gübre kullanımı üzerinde çeşitli faktörler etki yapar. Bu faktörler bitki, iklim ve topraktır.
Bitkiler, farkı gelişme dönemlerinde topraktan değişik miktarlarda bitki besin maddesi kaldırırlar. Aynı şartlarda çeşitli bitkilerin besin maddeleri ihtiyaçları da birbirinden farklı olduğu gibi bunların kök özellikleri ile ilgili olarak toprak ve gübredeki besin elementlerinden yararlanmaları da farklıdır. Bu nedenle kök etki alanına alabildiğince yakın verilen gübrelerden bitkiler daha fazla faydalanmaktadırlar.
Diğer elementler uygun olsa bile sıcaklık ve yağışın dağılımı; bitkilerin gübreden yararlanmasını, büyük ölçüde etkiler. Toprağın ısısı ve nemi, havanın sıcaklığı ve özellikle yağış durumu gübrelemenin başarısı için çok önemlidir.